همانطور که تعقّل و تفکّر در آیات قرآن کریم، موجب دریافت پیامهای قرآن میشود، همانگونه اندیشه در مورد هر پدیدهای موجب دریافت پیامهای آن و عبرت گرفتن از آن پدیده میگردد، همچنانکه حضرت امام موسی کاظم(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «ما مِنْ شَیْءٍ تَراهُ عَيْنُكَ اِلّا وَ فيهِ مَوْعِظَة»[1] هیچ پدیدهای را چشمت نمیبیند، مگر آنکه در آن موعظهای است. وقتی خداوند متعال اینهمه بندگانش را دعوت به موعظه فرموده و بزرگترین واعظ، خودِ خداوند است، نه تنها در لسان حضرات معصومین(عَلَيهِمُ السَّلام) بلکه در جزء جزء موجودات عالم برای آنان درسهای زندگی قرار داده است «قُلْ سيرُوا فِی الْاَرْضِ ثُمَّ انْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبينَ»[2] و معلوم میشود که این مواعظ تا چه حدّ برای بیداری و تنبّه انسان مؤثّر است. علت اینکه اینهمه توصیه به سفر و دیدن آثار گذشتگان شده «اَفَلَمْ يَسيرُوا فِی الْاَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِم»[3]، این است که اگر انسان با دل بیدار سفر کند و در آثار گذشتگان سیر کند، از ظاهر به باطن عبور کرده و عبرت میگیرد و درس میآموزد.
از جمله سفرهایی که در آن پیامهای بسیاری وجود دارد، زیارت حضرات معصومین(عَلَيهِمُ السَّلام) است. در تشرّف به عتبات عالیات از لحظة اول حرکت تا پایان، سراسر پند و اندرز و موعظه است، به شرط اینکه انسان غافلانه عبور نکند. زیارت انسان کامل و نمایندة خداوند و محبوب الهی زیارت خود خداوند است. حال چند مورد از پیـامهایی که بـه فضل الهی در این سفر دریـافت شد، استفاده میشود:
پیام اول: در فرودگاه تبریز، مطلّع شدیم که باید از سالن دیگری وارد شويم. برای ورود به سالن مذکور، در فضایی باز و گرمای حوالی نیمروز، تنها افرادی اجازة ورود داشتند که کارت ارائه میدادند، در آن لحظه این پیام در ذهن انسان قوّت میگرفت که در روز قیامت هم تنها به افرادی اجازة ورود به بهشت داده میشود که مجوّز داشته باشند و مجوز ایشان، مهر ولایت حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) است. وقتی از رسول خدا(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ‌الِه) سئوال شد که آیا بهشت مجوز لازم دارد؟ فرمودند: آری. آنگاه سئوال کردند که مجوّز آن چیست؟ فرمودند: «هیچ کس حق عبور از صراط را ندارد مگر اینکه حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) برای او جواز صادر کند»[4]. همچنین این مطلب در کتاب «الغدیر» از حضرت پیامبر اسلام(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ‌الِه) مذکور است که فرمودند: «اِذا كانَ يَوْمُ الْقِيامَةِ وَ نُصِبَ الصِّراطُ عَلى شَفيرِ جَهَنَّمَ لَمْ يَجُزْ عَلَيْهِ اِلّا مَنْ مَعَهُ كِتابُ وَلايَةِ عَلِیِّ بْنِ اَبی طالِبٍ(عَلَيهِ السَّلام)»[5] وقتی روز قیامت برپا میشود و پلی بر روی جهنم افراشته میگردد، در آنجا به هیچ کس اجازة عبور داده نمیشود، مگر با جواز ولایت حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام). درواقع پل صراط محشر، تجسّم صراط این دنیاست. کسی که در دنیا، به روح دین و روح کعبه و روح مسجد که ولایت است، معتقد و مطيع بود، در روز قیامت از پل صراط عبور خواهد کرد. آری کسی که در دنیا از صراط که روح آن ولایت است، عبور کرد، در روز قیامت، از پل صراط همانند برق خاطف عبور خواهد نمود. حضرت امام سجّاد(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «نَحْنُ الصِّراطُ الْمُسْتَقيم»[6] مائیم صراط مستقیم. حضرت رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) فرمودند: «فَوَ عِزَّةِ رَبّی وَ جَلالِهِ اِنَّهُ لَبابُ اللهِ الَّذی لا يُؤْتى اِلّا مِنْهُ وَ اِنَّهُ الصِّراطُ الْمُسْتَقيمُ وَ اِنَّهُ الَّذی يَسْاَلُ اللهُ عَنْ وَلايَتِهِ يَوْمَ الْقِيامَة»[7] بعزت و جلال پروردگارم سوگند كه او(اميرالمؤمنين علی(عَلَيهِ السَّلام)) است بابالله كه جز از آن نيايند و او است صراط مستقيم و او است كه روز قيامت از ولايتش پرسش شود. برای همین در زیارت حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) میخوانیم: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا دینَ اللهِ الْقَویمَ وَ صِراطَهُ الْمُسْتَقِیمَ»[8] سلام بر تو ای دین معتدل خداوند و صراط مستقیم او.
پیام دوّم: سفارشهایی که از طرف مدیر کاروان میشد، مبنی بر اینکه مواظب اشیاء قیمتی و پول خود باشید و آنها را با خود به حرم حمل نکنید و به مدیر کاروان بسپارید، این مطلب را در ذهن تداعی میکرد که زیباترین و نفیسترین امانتی که انسان حمل میکند، امانت توحید و ایمان است «حَبَّـبَ اِلَيْكُمُ الْـايمانَ وَ زَيَّنَـهُ فی قُلُوبِكُم»[9]. تمام ارزش انسان در پرتو گوهر ایمان و دينِ با ولایت و توحید زلالی است که در سینه دارد. حال وقتی انسان اینهمه باید مراقب مادیّات باشد، پُرواضح است که تا چه حد باید مواظب گوهر ایمان و سرمایة توحید خود باشد که خداوند آن را در وجود او قرار داده است. آیتالله بهجت(رَحمَةُاللهِ عَلَيه) میفرمودند: «ما به این دنیا نیامدهایم که به هر قیمتی زندگی کنیم، آمدهایم تا قیمت پیدا کنیم». از اینرو مراقب قیمتیترین سرمایة وجودی خود باشیم که همان توحید است.
پیام سوّم: در هر جا اعم از هتلها، مغازهها، اماکن و مراکز عمومی، دوربینهای مداربسته نصب شده بود تا رفت و آمد و حرکـات مردم را کنترل کند که در اینجا این فکر در ذهن انسان قوّت مییافت که خداوند متعال در این دنیا دوربینهایی دارد که بر تمام نیّات و اعمال و رفتار بندگانش حاضر و ناظر و شاهدند و در روز قیامت شهادت میدهند که آنان همان قرآن کریم و حضرات انبیاء و اوصیاء(عَلَيهِم السَّلام) و در رأس آنها حضرت رسول خدا(صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ‌الِه) میباشند که شهادت میدهند و شهادتشان پذیرفته میشود «وَ جِئْنا بِكَ عَلى هؤُلاءِ شَهيدا»[10]. همچنین اعضا و جوارح انسان شهادت میدهند «يَوْمَ تَشْهَدُ عَلَيْهِمْ اَلْسِنَتُهُمْ وَ اَيْديهِمْ وَ اَرْجُلُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُون»[11] پوست انسان در روز قیامت شهادت میدهد و مجرمین در روز قیامت به پوستشان میگویند که چرا علیه من شهادت دادی «وَ قالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدْتُمْ عَلَيْنا»[12] و پوست جواب میدهد: «اَنْطَقَنَا اللهُ الَّذی اَنْطَقَ كُلَّ شَیْءٍ»[13] آن کسی که همه چیز را به نطق درمیآورد، ما را به نطق درآورد. همچنین زمین و زمان شهادت میدهند. حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) فرمودند: «تَحَفَّظُوا مِنَ الْاَرْضِ فَاِنَّها اُمُّكُمْ وَ اِنَّهُ لَيْسَ مِنْ اَحَدٍ عامِلٍ عَلَيها خَيْراً اَوْ شَرّاً اِلّا وَ هِیَ مُخْبِرَةٌ بِهِ»[14] حرمت زمين را نگه داريد، پس در حقيقت آن به منزلة مادر شماست و هر کس روی زمين کار خوب يا بدی انجام دهد، از آن خبر میدهد. هر روزی که انسان با آن ملاقات میکند، میگوید: «يَا ابْنَ آدَم اَنَا يَوْمٌ جَديدٌ وَ اَنَا عَلَيْكَ شَهيدٌ فَقُلْ فِیَّ خَيْراً وَ اعْمَلْ فِیَّ خَيْراً اَشْهَدُ لَكَ بِهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ فَاِنَّكَ لَنْ تَرَانی بَعْدَهُ اَبَدا»[15] اى فرزند آدم، من روز تازهای هستم و بر اعمالت گواهى مىدهم، در اين روز راست بگو و راست عمل كن تا روز قيامت به نفع تو گواهى بدهم پس همانا تو مرا هرگز مشاهده نخواهى كرد.
به همین ترتیب مکانی که انسان در آن مرتکب گناه شده، شهادت میدهد «يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ اَخْبارَها﴿4﴾ بِاَنَّ رَبَّكَ اَوْحى لَها﴿5﴾»[16]. وقتی انسان در دنیا در برابر دوربینهای ظاهری اینهمه خود را میپـاید تـا دست از پا خطا نکند، پُرواضح است که در برابر دوربینهای متعدّد پروردگار چقدر باید مراقب خود باشد.
بقیّه پیامهایی که از این سفر سراسر نور اخذ میشود، انشاءالله تعالی در صورت فراهم بودن شرایط در جلسات آینده استفاده خواهد شد.
1- امالی صدوق، ص509
2- بگو سیر کنید در زمین، سپس بنگرید که چگونه است عاقبت تکذيبکنندگان (مبارکه انعام/11).
3- آیا پس سیر نمیکنند در زمین، پس بنگرند چگونه است عاقبت کسانی که قبل از ایشان بودند (مبارکه یوسف(عَلَيهِ السَّلام)/109).
4- لا يجوز احد الصّراط الّا من كتب له علیّ الجواز (حکم الزهرا، ص168).
5- بحارالانوار، ج27، ص141
6- معانی الاخبار، ص35
7- امالی صدوق، ص288
8- مفاتیحالجنان، فرازی از زیارت امیرالمؤمنین علی(عَلَيهِ السَّلام) در روز غدیر، به نقل از امام هادی(عَلَيهِ السَّلام).
9- دوست داشت برای شما ایمان را و زینت داد آن را در قلبهای شما (مبارکه حجرات/7).
10- و میآوریم تو را برای اینان شاهد (مبارکه نساء/41).
11- روزی که شهادت میدهند بر ایشان زبانهایشان و دستهایشان و پاهایشان به سبب آنچه عمل میکردند (مبارکه نور/24).
12- مبارکه فصلت/21
13- مبارکه فصلت/21
14- نهجالفصاحه، حديث 1130
15- امالی صدوق، ص108
16- روزی که بیان میدارد(زمین) اخبار آن را﴿4﴾ به اینکه پروردگارت وحی کرده بر آن﴿5﴾ (مبارکه زلزال/4و5).