انسان با هر عمل خيری به خود سود می­رساند و با هر عمل سوئی به خود ضرر و زيان می­رساند «اِنْ اَحْسَنْتُمْ اَحْسَنْتُمْ لِاَنْفُسِكُمْ وَ اِنْ اَسَاْتُمْ فَلَها»[1]، «اِنَّما هِیَ اَعْمالُكُمْ تُرَدُّ اِلَيْكُم‏»[2]. با هر گناه و معصيتی، انسان خود را به شقاوت می­رساند و با هر عمل خیری در مسير سعادت خود گام برمی­دارد و بر اين اساس که بالاترين عمل خير توبه است، لذا انسان به واسطة توبه، بـالاترين خير را به خودش می­رساند. گناه، تعفّن دارد و انسان با ارتکاب گناه، متعفّن می­شود و توبه تنها پاک­ کننده­ای است که بوی بد گناه را از بين می­برد «تَعَطَّرُوا بِالاسْتِغْفارِ لا تَفْضَحَنَّكُمْ رَوائِحُ الذُّنُوب‏»[3]. توبه، هم گناهان را می­شويد و هم انسان را معطّر و خوشبو می­کند، وليکن شرط و شروطی دارد، توبة گناهانی که بينی و بين­الله صورت گرفته، از طريق استغفار و جبران و اصلاح اعمال صورت می­گيرد و توبة گناهان مربوط به حقّ­النّاس از طريق حليّت­طلبی از صاحب حق و جبران آن انجام می­يابد، چراکه تا صاحب حق از حقِّ خود نگذرد و گناهکار را نبخشد، خداوند او را نمی­بخشد.

     گناه، بيماری مهلکی است و توبه، درمان آن می­باشد. حضرت پيامبر اکرم(صَلَّي ­­اللهُ­ عَلَيْهِ­ وَ‌­الِه) فرمودند: «اَلا اُخْبِرُكُمْ بِدائِكُمْ مِنْ دَوائِكُمْ‏»، آيا می­خواهيد شما را در مورد دردتان از درمانتان خبر دهم؟ «داؤُكُمُ الذُّنُوبُ وَ دَواؤُكُمُ الْاِسْتِغْفار»[4] درد شما گناهان و دوای شما استغفار و طلب آمرزش است.

     پس اگر تاکنون حق مطلب ادا نشده و در ماه مبارک رمضان که بهار توبه و تطهير است، در اين مورد کوتاهی شده، شايسته است که هرچه سريعتر در اين مورد اقدام نمائيم و در اين ايّام باقيمانده از دهة آخر ماه مبارک رمضان که ايّام توبه و انابه است، در جهت توبه و تسويه­حساب­ها گام­های مؤثّری برداريم و با توبه خود را پاکيزه کنيم؛ بزرگان و مقرّبان درگاه الهی همواره در حال توبه هستند و هميشه خود را بدهکار و مقصّر می­دانند. هرچه معرفت بالاتر باشد، انسان خود را بیشتر بدهکار می­داند تا می­رسد به وجود اقدس حضرت پیامبر اکرم(صَلَّي ­­اللهُ­ عَلَيْهِ­ وَ‌­الِه)، آن اکمل کاملان که این­چنین به درگاه الهی می­نالند: «ما عَبَدْناكَ حَقَّ عِبادَتِكَ وَ ما عَرَفْناكَ حَقَّ مَعْرِفَتِك‏»[5] (خدایا)  آنچنان که حق شناختنت بود، تو را نشناختيم و آنگونه که حق عبادتت بود، تو را عبادت نکرديم.

     توبه، انسانِ آلوده را پاک می­کند و بیماری­های روحی و معنوی انسان را درمان می­نماید و بالاترین مقامات را برای صاحبش به ارمغان می­آورد. حضرت پیامبر اکرم(صَلَّي ­­اللهُ­ عَلَيْهِ­ وَ‌­الِه) فرمودند: «لَيْسَ اَحَدٌ اَحَبَّ اِلَى اللهِ مِنْ تائِبٍ مُؤْمِنٍ اَوْ مُؤْمِنَةٍ تائِبَة»[6] هیچ کسی نزد خداوند محبوب­تر از مرد و زن توبه­کار نیست و همچنین فرمودند: «ما مِنْ شَیْ‏ءٍ اَحَبَّ اِلَى اللهِ مِنْ شابٍّ تائِب‏»[7] هیچ چیز نزد خداوند محبوب­تر از جوان توبه­کار نیست.

 

1- اگر نيکی کردید نيکی کردید برای خودتان و اگر بدی کردید پس برای اوست (مبارکه اِسراء/7).

2- اين است و جز اين نيست که اعمال شما برمی­گردد به سوی شما (بيان نورانی حضرت پيامبر اکرم(صَلَّي ­­اللهُ­ عَلَيْهِ­ وَ‌­الِه)؛ توحيد المفضل، ص93).

3- معطر شويد با استغفار، البتّه البتّه رسوا نکند شما را بوهای گناهان (بيان نورانی امام علی(عَلَيهِ­ السَّلام)؛ تفصيل وسائل الشّيعه، ج16، ص70).

4- البحار، ج93، ص282؛ الحكم الزاهرة، با ترجمه انصارى، ص493

5- بحارالانوار، ج68، ص23

6- بحارالانوار، ج10، ص367

7- روضة­الواعظين و بصيرة­المتعظين، ج‏2، ص481