يکی ديگر از مصاديق فضل عظيم الهی بر بندگان، ايام و ليالی مقدس میباشد که از جملة آنها شب و روز مقدس جمعه و روزهای ولادت و شهادت حضرات معصومين(عَلَيهِم السَّلام) است. ايّام و روزهايي که به نحوی از انحاء با حضرات معصومين(عَلَيهِم السَّلام) ارتباط دارد و به وسيلة آنان شرافت يافته، فضل پروردگاری است و خدای سبحان آن را مقرّر فرموده تا اجر و منزلت انسان را بالا برد. حال همانطور که اگر کسی در شب و روز جمعه کار خيری انجام دهد، مضاعف محسوب میشود، همانگونه انجام اعمال شرّ در اين شب و روز نيز باعث مضاعف شدن کيفر الهی میگردد.
يکی از بافضيلتترين ايّام که از مصاديق فضل الهی است، ماه شريف رجب میباشد. حال، در آستانة اين ماه شريف، شايسته است که با توبه و انابه، خود را پاک نموده و وارد اين چشمة جوشان الهی گرديم. همانطور که خداوند متعال به قوم بنیاسرائيل فرمود که از باب «حِطّه» يعنی آمرزش وارد شوند، اهل بيت حضرت پيامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) نيز باب حِطّه هستند «مَثَلُ اَهْلِ بَيْتي فيكُمْ كَمَثَلِ بابِ حِطَّةٍ في بَني اِسْرائيلَ الَّذي مَنْ دَخَلَهُ غُفِرَتْ ذُنُوبُه»[1]. از اينرو شايسته است که دست به دامن اهلبيت (عَلَيهِم السَّلام) زنيم و آنان را واسطه و شفيع قرار دهيم تا گناهانمان آمرزيده شود «يَا وَلِيَّ اللّهِ اِنَّ بَيْني وَ بَيْنَ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ذُنُوباً لا يَاْتي عَلَيْها اِلّا رِضاكُمْ»[2].
وقتی ماه شريف رجب فرا میرسد، گويا يکباره زمان عوض میشود و با تغيير و دگرگونی زمان، بجاست که انسان هم تحوّلی در وجود خود ايجاد نمايد و بیتوجّهی به اين ايّام مبارک از غفلت و بی اطّلاعی و عدم شناخت انسان نشأت میگيرد.
مـاه شريف رجب، چشمة فضل خداوند است و فضل الهی در آن سيل آسا میرسد. طليعة اين ماه به نام مبارک حضرت امام باقر(عَلَيهِ السَّلام) مزين شده است. سوّم ماه منسوب به حضرت امام هادی(عَلَيهِ السَّلام) و دهم ماه، ولادت باسعادت امام جواد(عَلَيهِ السَّلام) و سيزدهم آن، ولادت مبـارک و باسعادت اوّلين امام معصوم، قرآن ناطق، حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) است و نيز ايّام البيض اين ماه، از عظمت خاصی برخوردار است. پانزدهم اين ماه شريف، وفات حضرت زينب کبری(سَلامُ اللهِ عَلَيها) و به روايتی شهادت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) است و بيست و هفتم آن، اُمُّ الاعياد، روز مقدس مبعث و بعثت رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) است که قلّة بالاتری میباشد. البته تمام حضرات انبياء(عَلَيهِم السَّلام) بعثتی داشته اند، لکن با توجّه به اينکه عظمت بعثت به ميزان عظمت نبی است، لذا شب مقدسِ مبعثِ حضرت رسول اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ)، شب تجلّی اعظم الهی است، شب نزول تدريجی قرآن کريم است و روز مقدّس مبعث، يکی از چهار روزی است که به روزه اختصاص يافته است. همچنين روزة روز اول ماه شريف رجب نيز فضيلت بسياری دارد و روزة لَيلَةُ الرَّغائب هم دارای فضيلت است که امسال هر دو در هم گره خورده است. به همين ترتيب، ماه شريف رجب که از ماههای حرام است، روزة پنجشنبه، جمعه و شنبة آن دارای فضيلت میباشد.
همانطور که سابقاً هم استفاده شده، اولين شب جمعة ماه شريف رجب، لَيلَةُ الرَّغائب نام دارد که شب اعطای رغيبه ها، يعنی نعمتهای رغبت کردنی است و رغيبه های اين شب، جمع کردنی هستند. جناب «ذِی القرنين» که داستان آن بزرگوار در سورة مبارکة کهف آمده است، يکی از پادشاهانی است کـه مُلک و سلطنتشان مورد تـأييد خداوند میباشد. ايشان از انسانهای غيرمعصوم، ولی از محبوبين خداوند هستند. حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) میفرمايند: روزی آن جناب با جمعی، از سفر برمیگشتند؛ ضمن برگشت به سرزمين تاريکی رسيدند، زير سم اسبهای آنان، صدای خش خشی میآمد «ثُمَّ انصَرَفَ راجِعاً فِي الظُّللمَهِ فَبَيَّنّاهُمْ يَسيرُونَ اِذْ سَمِعُوا خِشخِشَهَ تَحتَ سَنابَكَ خَيلَهُم»، اطرافيان سئوال کردند: اين صدای چيست؟ «فَقالُوا: اَيُّهَا المَلِکُ ما هذا؟»، ايشان فرمودند: «خُذُوا مِنهُ فَمَنْ اَخَذَ مِنهُ نَدِمَ وَ مَنْ تَرَكَهُ نَدِمَ فَاَخَذَ بَعضٌ وَ تَرَكَ بَعضٌ فَلَمّا خَرَجُوا مِنَ الظُّلمَةِ اِذا هُمْ بِالزَّبَرْجَدِ فَنَدَمَ الاخِذُ وَ التّارِك»[3] تا میتوانيد از آنها جمع کنيد، هم آنان که جمع کردهاند پشيمان میشوند و هم آنان کـه جمع نکردهاند پشيمـان خواهند شد، پس عدّهای جمع کردند و عدّه ای جمع نکردند، پس وقتی به روشنايي رسيدند، همه ديدند هر آنچه جمع کرده اند زبرجد است. آنهايي که جمع کرده بودند، پشيمان شدند که چرا کم جمع کرده اند و آنهايي که جمع نکرده بودند، پشيمان شدند که چرا جمع نکردند.
حال، فضلها و نعمتها و مواهبِ ماه شريف رجب و ليلةالرَّغائب نيز جمع کردنی است و تمام خيرها را در اين ماه میتوان جمع کرد، همانطور که دعايي که در اين ماه وارد شده، مؤيّد آن است «يٰا مَنْ اَرْجُوهُ لِكُلِّ خَيْرٍ وَ اٰمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ كُلِّ شَرٍّ يٰا مَنْ يُعْطِى الْكَثيرَ بِالْقَليل ... اَعْطِنى بِمَسْاَلَتى اِيّاك جَميعَ خَيْرِ الدُّنْيا وَ جَميعَ خَيْرِ الْآخِرَة...»[4] ای کسی که در هر خيری به او اميد دارم و ايمن هستم از خشمش در هر شرّی، ای خدايي که به اندک طاعت من، در شأن خدايي خودت، اجر و مزد کثير ميدهی... هر آنچه درخواست کردم عطا فرما از همة خير دنيا و همة خير آخرت، چرا که در نعمات و اعطای تو نقصی نيست. الهی رحمت واسعهات مرا جسور کرده که از ذات اقدس تو، فضل و هبة خاصّت را طلب نمايم، «وَ رَحْمَتي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ»[5]. اين دعای شريف به انسان می آموزد که هر خیری از ناحیة اوست و تمام خیرها و امیدها فقط به اوست. پس در این ماه خیر کثیری وجود دارد و مانند قوم جناب ذی القرنین، بجاست که تا میتوانیم خیرها را جمع نماييم.
با توجّه به اینکه عاقبت نیکو در پرتو تقواست «وَ الْعاقِبَةُ لِلتَّقْوٰى»[6] و تنها سرمایة مفید و نجاتبخش در روز قیامت تقوا میباشد، لذا سعی کنیم در ماه شریف رجب تا میتوانیم سرمایة تقوا کسب نماییم تا شایستگی صعود یابیم.
حضرت امام صادق(عَلَيْهِ السَّلام) میفرمایند: «اِذا كانَ يَوْمُ الْقِيامَةِ نادٰى مُنادٍ في بُطْنانِ الْعَرْشِ اَيْنَ الرَّجَبِيُّونَ»[7] زمانی که روز قیامت فرا میرسد، منادی از بطن عرش ندا میکند: کجا هستند اهل ماه رجب؟ یعنی کجا هستند کسانی که از فضایل و مواهب این ماه جمعآوری کردهاند ولذا تلاش نماییم که در این ماه هرچه میتوانیم از راه نیکی و خدمت رسانی به بندگان خداوند، علی الخصوص پدر و مادر و همسر و فرزندان و حفظ خود از محارم الله، از مواهب و فضایل این ماه بهرهمند شویم تا در روز قیامت دچار حسرت و ندامت نگردیم. از اساتید معظّم استفاده شده، آتش ندامتی که انسان در روز قیامت به آن مبتلا میشود، دست کمی از آتش جهنّم ندارد. وقتی انسان در روز قیامت متوجّه میشود که چگونه عدّهای با شکوفا نمودن ودایع باطنیِ خود، به مقامات عالیه نائل شده اند، ولی او آن ودایع را مدفون نموده است، دچار حسرت شدید میگردد «قَدْ اَفْلَحَ مَنْ زَكّاها﴿9﴾ وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسّاها﴿10﴾»[8].
خداوند متعال و محبوبانش به ماه شریف رجب احترام بسیاری قائل هستند و شایسته است که بندگان خداوند هم به آن حرمت قائل شوند. امّا متأسّفانه بساط محافل گناه و معصیت در این ماه گسترده تر از سایر ماه هاست. خداوند و محبوبانش انتظار دارند که انسان خود را در این ماه بیشتر از سایر ایّام، از گناه حفظ کند و از ترتیب دادن مجالس گناه و معصیت اعمّ از جشن و عروسیهای معصیت آلود یا مجالس اسراف و تبذیر و ... و شرکت در چنین مجالسی خودداری نماید و واجبات و وظایف و فرایضی را که انجام نداده یا در آن کوتاهی داشته، با توبه و اصلاح عمل، جبران نماید، به عنوان نمونه: اگر در اقامة نماز اهتمام کافی ندارد یا نماز صبح او قضا میشود، از آن توبه و استغفار نماید، یا اگر در امر حجاب سهل انگار است، آن را جبران و اصلاح نماید. خداوند متعال حسّ خودنمایی را به جهت بکارگیری در مسیر گناه و معصیت در وجود انسان قرار نداده است. از اینرو اگر تاکنون از حسّ خودنمایی در مسیر خلاف و گناه بهره گرفته، از این پس در جهت جلب رضایت خداوند و محبوبانش بهره گیرد. اگر تاکنون برای دیگران خودنمایی کرده، تلاش نماید که از این پس برای جلب توجّه محبوبان الهی خودنمایی کند تا آن باطنپسندان و دروننگران او را بپسندند و آن جز با زینت ایمان و تقوا امکانپذیر نیست «حَبَّبَ اِلَيْكُمُ الْايمانَ وَ زَيَّنَهُ في قُلُوبِكُمْ»[9].
1- مَثَل اهل بيت من در ميان شما، مانند مَثَل باب حطّه در ميان بنیاسرائيل است، کسی که از آن وارد شود، آمرزيده میشود گناهانش (الغيبة للنعمانی، ص44).
2- ای ولیّ خدا، همانا ميان من و خدای عزّ و جلّ گناهانی است که جز رضای شما آن گناهان را محو نمیکند (مفاتيح الجنان، فرازی از زيارت جامعة کبيره).
3- تفسير عياشی، ج2، ص349
4- مفاتيح الجنان، فرازی از دعای هر روز ماه شريف رجب
5- و رحمت من وسعت دارد بر هر چيزی (مبارکه اعراف/156).
6- و عاقبت نيکو برای پرهيزکاری است (مبارکه طه/132).
7- بحارالانوار، ج94، ص41
8- به تحقيق رستگار شد کسی که پاکيزه کرد آن را﴿9﴾ و به تحقيق بی بهره شد کسی که تباه کرد آن را﴿10﴾ (مبارکه شمس/9و10).
9- محبوب داشت برای شما ايمان را و زينت داد آن را در قلبهايتان (مبارکه حجرات/7).