در ماه شریف شعبان، پنج عید و میلاد نور و رحمت قرار دارد که عبارتند از: ولادت حضرت اباعبدالله الحسین(عَلَيهِ السَّلام) در سوم شعبان، ولادت حضرت قمر منیر بنی هاشم(عَلَيهِ السَّلام) در چهارم شعبان، ولادت حضرت امام سجاد(عَلَيهِ السَّلام) در پنجم شعبان، ولادت جناب علی اکبر(عَلَيهِ السَّلام) در یـازدهم شعبـان و بـالأخره ولادت بـاسعادت حضرت امـام زمان(عجِّل اللهُ تعالی فَرَجَهُ الشَّريف) که در نیمة شعبان میباشد. تمام این اعیاد عظیمه، برکاتشان را از عید مبعث گرفته اند که اُم الاعیاد میباشد. روز مقدّس مبعث، روز برافراشته شدن پرچم انسانیّت و روز خروج انسانها از ظلمات شرک و کفر و جهل به نور توحید و بندگی و شرافت و انسانیت است. اما گرچه عید مبعث، منشاء تمام اعیاد است، لکن اگر امامتی به دنبال رسالت و نبوّت نبود، نبوت و رسالت ابتر میماند. وقتی ولایت به دنبال رسالت مطرح میگردد، دین از ابتر بودن خارج میشود «اِنَّ شانِئَكَ هُوَ الْاَبْتَر»[1]. گرچه غدیر، محصول مبعث میباشد و حضرت علی(عَلَيهِ السَّلام) حاصل عمر مبارک حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) هستند، ولی ماندگاری رسالت به ولایت، و ماندگاری مبعث به غدیر است. اگر غدیر نبود، مبعث ماندگار نمیگشت، چراکه فیض امامت، فیض ابدی و ماندگار است و به این سبب خداوند متعال میفرماید: «وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَةُ»[2]. وجود مقدس حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) میفرمایند: «مَنْ اَنْكَرَ اِمامَتَكَ فَقَدْ اَنْكَرَ نَبُوَّتی»[3] (يا علی) کسی که امامت تو را انکار کند، رسالت مرا انکار کرده است. حضرت امام محمدباقر(عَلَيهِ السَّلام) میفرمایند: «اَلاِسلامُ نَبَوِیُّ الحُدُوثِ وَ حُسِینِیُّ البَقاءِ»[4]، اسلام توسط نبوت احداث شده و توسط امامت بقا مییابد و به این علّت است که حضرت پیامبراسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ)، اهل بیت(عَلَيهم السَّلام) را کشتی نجات نامیدند: «مَثَلُ اَهْلِ بَيْتي فيكُمْ كَمَثَلِ سَفينَةِ نُوحٍ مَنْ رَكِبَها نَجا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْها غَرِق»[5] و حضرت امام حسین(عَلَيهِ السَّلام) را چراغ هدایت و کشتی نجات معرفی فرمودند: «اِنَّ الْحُسَیْـنَ مِصْبـاحُ الْهُـدٰی وَ سَفینَـةُ النَّجـاةِ»[6] و در زيـارت حضرت امـام زمان(عجِّل اللهُ تعالی فَرَجَهُ الشَّريف) هم این چنین میخوانيم: «اَلسَّلامُ عَلَيک يا سَفينَةَ النَّجاة»[7].
استاد جوادی آملی میفرمایند: حضرت پیامبراسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ)، پرچم هدایت را به دست کسانی سپردند که به منزلة خود و نفسشان بودند و آنـان را کشتی هدایت معرفی فرمودند که همانند نورپاشی قرآن کريم «لا مَقْطُوعَةٍ وَ لا مَمْنُوعَة»[8] میباشند.
پس معلوم میشود کـه بعد از خداوند متعـال، حضرت رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) و سپس آل طاهرین آن بزرگوار بالاترین حق را در ذمّة همة انسانها دارند و حق آن بزرگواران، حق حیات است.
حال، با توجه به این که نعمت، هر چقدر عظیم باشد، سپاسگزاری از آن، بايد بزرگتر باشد، چگونه میتوان حق عظیم آن بزرگواران را اداء نمود؟ حضرت رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) دو امانت گران سنگ در میان امت به ودیعه گذاشتند که احترام و حفظ این دو امانت گرانبها، درواقع سپاسگزاری و تشکر از خداوند متعال و رسول گرامی اوست و به عبارت روشنتر، عمل به فرامين قرآن و اطاعت از عترت(عَلَيهِم السَّلام)، تنها راه سپاسگزاری از نعمت رسالت و ولایت است، همچنان که خود آن بزرگوار فرمودند: «لا اَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ اَجْراً اِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبىٰ»[9] من در برابر رسالتم، هیچ اجر و مزدی از شما مطالبه نمیکنم، مگر دوستی و محبت اهلبیتم را. آری محبت به اهلبیت عصمت و طهارت(عَلَيهم السَّلام) که در عمل به قرآن متجلی است، پاداش و مزد رسالت رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) میباشد.
بنابراین معلوم میگردد که انسان با اجتناب از معاصی و حفظ خود از محارم الله، به رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) و اهلبیت آن بزرگوار احترام میگذارد و این امر، در حقیقت، ادای حق آن بزرگواران و سپاس و تشکر از ساحت مقدس ایشان است.
در صلوات شعبانیّه که مأثوره از حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) است و توصیه شده، در هر روز از ماه شعبان خوانده شود، نحوة اداء حق آن بزرگواران در قـالب دعا از آن حضرت بیان شده است. در این صلوات میخوانیم: «وَ هذا شَهْرُ نَبِيِّكَ سَيِّدِ رُسُلِكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ شَعْبانُ الَّذي حَفَفْتَهُ مِنْكَ بِالرَّحْمَةِ وَ الرِّضْوانِ الَّذي كٰانَ رَسُولُ اللَّهِ(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) يَدْاَبُ في صِيامِهِ وَ قِيامِهِ في لَياليهِ وَ اَيّامِهِ بُخُوعاً لَكَ في اِكْرامِهِ وَ اِعْظامِهِ اِلىٰ مَحَلِّ حِمامِهِ اَللّهُمَّ فَاَعِنّا عَلَى الْاِسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فيه...»[10] خدایا این ماه، ماه پيامبر تو، سرور رسولان توست،آن شعبانی است که پُر کردی آن را با رحمت و رضوان خودت، که شيوة رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) بود که آن را روزه میداشت و شب زنده داری میکرد در شبها و روزهايش برای تواضع به تو در اکرام و اعظام آن، تا زمان مرگش، بارخدايا! ما را ياری کن به پيروی از سنّتش در اين ماه...
اگر دو ماه شریف رجب و شعبان در پیشگاه خدای سبحان این همه دارای عظمت و احترام هستند، تازه مقدمة ماه مبارک رمضان میباشند و از عظمت و ارزش این دو مقدّمه معلوم میشود که ماه مبارک رمضان دارای چه ارزش و احترامی در نزد خدای سبحان است. اگر فرمودند که ماه رجب ماه بزرگ خداست، این عظمت و بزرگی نسبت به سایر ماههاست، نه این که ماه رجب یا شعبان از ماه مبارک رمضان هم بالاتر است؛ ماه مبارک رمضان بر تمام ماهها اشرفیّت دارد، همچنان که حضرت امام سجّاد(عَلَيهِ السَّلام) در مورد آن فرمودند: «شَهْرَ اللهِ الْاَکْبَر»[11]. پس امکان ندارد که مقدّمه، از خودش مقام بالاتری داشته باشد.
1- البته دشمن تو، او ابتر(بی نسل) است (مبارکه کوثر/3).
2- و اگر انجام ندهی، پس ابلاغ نکرده ای رسالت او را (مبارکه مائده/67).
3- نهج الخطابه، ج1، ص225
4- بحارالانوار، ج44، ص381
5- مَثَل اهلبيت من در ميان شما مانند مَثَل کشتی حضرت نوح(عَلَيهِ السَّلام) است، کسی که سوار آن شد، نجات يافت و کسی که تخلّف کرد از آن، غرق شد (بحارالانوار، ج23، ص105).
6- همانا حضرت امام حسین(عَلَيهِ السَّلام) چراغ هدایت و کشتی نجات هستند (بحارالانوار، ج36، ص205).
7- سلام بر تو ای کشتی نجـات (مفـاتيح الجنـان، فرازی از زيـارت حضرت امـام زمان(عجِّل اللهُ تعالی فَرَجَهُ الشَّريف) در روز جمعه).
8- نه پايان میپذيرد و نه منع میشود (مبارکه واقعه/33).
9- مبارکه شوری/23
10- مفاتيح الجنان، فرازی از صلوات شعبانيّه
11- صحيفة سجّاديّه، فرازی از دعای وداع با ماه مبارک رمضان