بحث آیات شریفۀ سابق در مورد وحی و رسالت و اعزام حضرات انبیاء(عَلَيهِم السَّلام) بود و خدای سبحان، کارشکنی های یهود و نصاری و اهل کتاب و مخالفت ایشان را با حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) با وجود یقین به حقانیّتشان شرح فرمود و پاسخ آنها را در آیات گذشته بیان فرمود و از مقام شامخ رسالت و نبوّت حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) دفاع و حمـایت فرمود. آیۀ شریفۀ مورد بحث، نتیجه گیری از آیات گذشته است و خدای سبحان در یک خطاب عمومی از همۀ انسانها دعوت عمومی به عمل می آورد و از خطاب خاص در آیات گذشته به خطاب عام منتقل می شود، چراکه رسالت حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) جهانی است و محدود در زمان خاص و افراد خاص نمی باشد «وَ ما اَرْسَلْناكَ اِلاّ كافَّةً لِلنّاس»[1]، «لِيَكُونَ لِلْعالَمينَ نَذيراً»[2]. خداوند متعال می فرماید: «يا اَيُّهَا النّاسُ قَدْ جاءَكُمُ الرَّسُولُ بِالْحَقِّ مِنْ رَبِّكُمْ»، رسول الله(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) برای شما هر آنچه را که مایۀ خیر و برکت دنیا و آخرت می باشد، آورده است. خداوند خیر محض است و از خیر، جز خیر صادر نمی شود. خداوند حکیم و رحیم است و جز حکمت از او صادر نمی شود، ولذا قرآن کریم، جز خیر و رحمت و حکمت و برکت نمی باشد و جز برای سعادت دارَین انسان نازل نشده و رسول الله(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) برای مردم خیر و رحمت و حکمت و برکت آورده اند و خیر و سعادت انسان در پرتو پذیرش قرآنی است که همراه با رسول الله(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) به سوی ایشان فرستاده شده است. امّا اگر کافر شوید، ذرّ ه ای در دستگاه الهی آسیب وارد نمی شود «وَ اِنْ تَكْفُرُوا فَاِنَّ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ وَ كانَ اللهُ عَليماً حَكيماً».
«گر جملـۀ کـائنـات کافر گردد بر دامن کبریائیش ننشیند گَرد»
پس مبارزه با قرآن و حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ)، درواقع مبارزه با خیر و سعادتِ خود انسان است. آنچه که حضرات انبیاء عظام(عَلَيهِم السَّلام) آورده اند، جز خیر و برکت نیست و خداوند، مسیری را که برای انسان مشخص فرموده، مسیر سعادت و خیر است که قبل از آخرت، در دنیا از آن بهره مند می شود. خداوند باب خیری را که گشوده و نعمت ها و عنایات خود را تغییر نمی دهد، مگر اینکه انسانها با سوء اختیار خودشان مسیر سعادت خود را به شقاوت تغییر دهند «اِنَّ اللهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتّى يُغَيِّرُوا ما بِاَنْفُسِهِم»[3]. خداوند متعال بندگانش را جز برای رسیدن به خیر و سعادت خلق نفرموده است. خدای سبحان نور فرستاده تا بندگانش را نورانی کند. توحید و دین اسلام و قرآن کریم و حضرات انبیاء و ائمّۀ هدی(عَلَيهِم السَّلام) نور هستند، همانطور که به ما آموختند حضرت امام زمان(عجِّل اللهُ تعالی فَرَجَهُ الشَّريف) را این چنین زیارت کنیم: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا نُورَ اللهِ الَّذی یَهْتَدی بِهِ الْمُهْتَدُونَ»[4]. خدای سبحان در کنار این دین که نور است، لوازم دین را که عبارت است از اعمال نورانی که برای رسیدن به این نور لازم است، مقرّر فرموده تا انسان نورانی شود و به نور مطلق تقرّب یابد «اَللهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْاَرْض»[5]. اعمـال نورانی به سوی خداوند صعود می کنند و عامل را هم با خود بالا می برند «اِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَ الْعَمَلُ الصّالِحُ يَرْفَعُهُ»[6]. به فرمودۀ استاد جوادی آملی، «وقتی عمل صالح صعود می کند، انسان متقّی به طریق اولی صعود می نماید». آری، وقتی ایمان صعود میکند، مؤمن به طریق اولی صعود مینماید. وقتی تقوا صعود میکند، متّقی به طریق اولی صعود مینماید.
پس تعالیم الهی برای این است که انسان را بالا ببرد. وقتی انسان صعود می کند و نورانیّت پیدا می کند، به «اَللهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْاَرْض» تقرّب می یابد، وگرنه تشکیلات الهی، بی نیاز از ایمان آوردن انسانهاست «اِنْ اَحْسَنْتُمْ اَحْسَنْتُمْ لِاَنْفُسِكُمْ وَ اِنْ اَسَاْتُمْ فَلَها»[7]. مؤمنان در دنیا و آخرت به فلاح و رستگاری می رسند «قَدْ اَفْلَحَ الْمُؤْمِنُون»[8]. علّت اینکه به کشاورز، فلاّح گفته می شود، این است که دانه را از ظلمات به نور می رساند. مؤمن نيز از سیاهی و ظلمت و بیراهه روی رسته و به نور ایمان منوّر می گردد. ایمان در دنیا و آخرت با مؤمن عجین شده است و مؤمن قبل از آخرت، در دنیا از آثار ایمان منتفع می گردد و خیر و صلاح دنیا و آخرت انسان در پذیرش دینی است که خداوند برای سعـادت او مقرّر فرموده است، ولذا خدای سبحان می فرماید: «يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اسْتَجيبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ اِذا دَعاكُمْ لِما يُحْييكُمْ»[9]، اگر خداوند و رسولش را اجابت کنید، خود را به حیات طیّبه احیاء می نمائید. حضرت امام باقر(عَلَيهِ السَّلام) در مورد آیۀ شریفۀ مورد بحث می فرمایند: «اى مردم! پيغمبر از جانب پروردگارتان به حق سوى شما آمده، دربارۀ ولايت على(عَلَيهِ السَّلام)، ايمان آوريد كه مايۀ خير شماست و اگر كافر شويد به ولايت على(عَلَيهِ السَّلام)، آنچه در آسمانها و در زمين است متعلق به خداست»[10]، يعنی «وَ اِنْ تَكْفُرُوا» در اینجا، کافر شدن به ولایت حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) است. آیۀ شریفه در مورد پذیرش قرآن و دعوت حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) است، چراکه عالیترین ره آورد وحی، امر ولایت حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) می باشد. بـا توجه به اینکه عـالی ترین مصداق دستـورات رسول الله(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ)، ولایت حضرت امام علی(عَلَيهِ السَّلام) است، لذا با عدم پذیرش آن، به خودتان آسیب می زنید.
خدای سبحان آیۀ شریفۀ مورد بحث را با دو صفت علم و حکمت پایان می دهد «وَ كانَ اللهُ عَليماً حَكيماً»، و بیانگر این حقیقت است که تعالیم عالیۀ قرآن کریم و رسول الله(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) سرچشمه گرفته از علم و حکمت بالغۀ خداوند است.
[1]- و نفرستاديم تو را مگر برای عموم مردم (مبارکه سبأ/۲۸).
[2]- تا باشد برای جهانیان هشدار دهندهای (مبارکه فرقان/۱).
[3]- به درستی که خداوند سرنوشت هيچ قوم (و ملّتى) را تغيير نمىدهد، مگر آنكه آنان آنچه را در خودشان است تغيير دهند (مبارکه رعد/۱۱).
[4]- سلام بر تو ای نور خداوند که هدایت میشوند با آن هدایت شدگان (مفاتیح الجنان، زیارت امام زمان(عجِّل اللهُ تعالی فَرَجَهُ الشَّريف) در روز جمعه).
[5]- خداوند نور آسمانها و زمین است (مبارکه نور/۳۵).
[6]- به سوی او صعود میکند کلمۀ پاکیزه و عمل صالح بالا میبرد او را (مبارکه فاطر/۱۰).
[7]- اگر نیکی کردید، نیکی کرید به خوتان و اگر بدی کردید، پس برآن است (مبارکه اِسراء/۷).
[8]- به تحقیق رستگار شدند مؤمنان (مبارکه مؤمنون/۱).
[9]- ای کسانی که ایمان آوردید، اجابت کنید خداوند و رسول را زمانی که میخواند شما را تا زنده کند شما را (مبارکه انفال/۲۴).
[10]- يا اَيُّهَا النّاسُ قَدْ جاءَكُمُ الرَّسُولُ بِالْحَقِّ مِنْ رَبِّكُمْ فی وَلايَةِ عَلِیٍّ فَآمِنُوا خَيْراً لَكُمْ وَ اِنْ تَكْفُرُوا بِوَلايَةِ عَلِیٍّ فَاِنَّ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْاَرْض (الکافی، ج1، ص424).