در ادامۀ مطلب مربوط به مهدویّت و ظهور و انتظار، لازم به ذکر است که: مسئلۀ انتظار و مهدویّت که تداومِ مسئلۀ امامت است، از مسلّمات و قطعیّات و معارف یقینیِ شیعه است، بطوری که حضرت امام محمد باقر(عَلَيهِ السَّلام) می فرمایند: «ای اباهمزه، از امورِ حتميّه ای که خداوند مقرّر ساخته، قيام قائم ماست؛ هرکس در اين گفتار ترديد کند، خداوند را در حال کفر ملاقات خواهد کرد»[1]. حضرت امام حسن عسگری(عَلَيهِ السَّلام) نيز در مورد ظهور فرمودند: «اطاعتِ آخرينِ ما (اهل بيت(عَلَيهِم السَّلام))، چون اطاعتِ اوّلينِ ماست؛ کسی که منکر آخرين ما باشد، اوّلينِ ما را نيز انکار کرده است»[2].
نبوت فیض ابدی نیست و مقطوع می باشد و سلسلۀ جلیلۀ انبیاء(عَلَيهِمُ السَّلام) توسّط حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) که خاتم النّبیين هستند، ختم می شود، لکن امامت فیض ابدی است، بطوری که حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «آخرين كسى كه از دنيا می رود امام است، تا كسى نتواند بر خدا اعتراض كند كه او را بدون حجّت و راهنما قرار داده»[3].
در جلسۀ سابق استفاده شد که از مسائلی که در مورد وجود مقدّس حضرت ولیّ عصر(عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّريف) و اتفاقاتی که قبل و بعد از ظهور و هنگام ظهور واقع می شود، از شیعه سئوال نخواهد شد، لکن در مورد اینکه وظیفۀ او در قبال مسئلۀ ظهور و مهدویّت چیست، مسئول است. از جمله سئوالات غیرمفید در مورد حضرت امام زمان(عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّريف) این است که امام(عَلَيهِ السَّلام) در کجا زندگی می کنند؟ چه کار می کنند؟ آیا همسر و فرزند دارند؟ درآمدشان از چه راهی است؟ و سؤالاتی از این قبیل که در مورد این گونه مسائل در روز قیامت سؤال نخواهد شد. آنچنانکه از روایات و اخبار معتبره، استفاده شده، «وجود مقدّس حضرت امام زمان(عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّريف) تنها نیستند و با سی نفر از اولیای الهی زندگی می کنند که کارگزاران امام(عَلَيهِ السَّلام) هستند. حضرت خضر(عَلَيهِ السَّلام) نيز زنده هستند و در خدمت امام(عَلَيهِ السَّلام) میباشند»، و با وجود اینکه از عمر بابرکت آن حضرت بیش از یازده قرن گذشته، لکن یکی از معجزات این است که به هنگام ظهور، در سیمای مردی حدوداً چهل ساله خواهند بود*. اینها اطلاعاتی است که از طریق اخبار و روایات در اختیار ما قرار گرفته است. امـا نبـاید سئوالات و بحث هـای غیرمفیـد بر سئوالات و بحث های مفید و وظایف شیعیان غلبه کند. از اینرو در پی مطالبی باشیم که ما را در ردیف منتظران حقیقی و اعوان و انصار آن حضرت قرار دهد و آنچنان آمادگی دهد که بتوان موانع ظهور را از بین برده و شرایط ظهور را فراهم آورد. انتظار امام(عَلَيهِ السَّلام) از شیعیان این است که آگاهی خود را در مورد امام شناسی بالا ببرند و مطالعات خود را در جهت معرفت افزایی گسترش دهند و در تشکیل خانوادۀ مهدوی تلاش نمایند. وظیفۀ شیعه این است که علاوه بر اینکه خودش مهدوی باشد، فرزندان مهدوی تربیت کند و آنها را از کودکی با محبّت حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) و اهل بیت آن بزرگوار آشنا کند و به آنها از خدای رحمت و پیامبر رحمت و امام رحمت سخن گوید، نه اینکه دائماً از قهر و غضب و آتش و عذاب الهی صحبت کند. یکی از سم پاشی های دشمنان و آسیب های مهدویّت این است که پیوسته از آمدن امام با شمشیر و قلع و قمع شیعیان خبر می دهند، درحالی که در این مورد از محضر اساتید معظّم سوال شد و ایشان فرمودند: «آری امام زمان(عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّريف) شمشیر دارند، ولی شمشیرشان شمشیر رحمت است»، یعنی از آن برای دفاع از شیعیان و قلع و قمع دشمنان استفاده می کنند.
وجود مقدّس حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) فرمودند: «اَدِّبُوا اَوْلادَکُمْ عَلی ثَلاثِ خِصال حُبِّ نَبِیِّکُمْ وَ حُبِّ اَهْلِ بَیْتِهِ وَ قَرائَتِ الْقُرْآنِ»[4] فرزندانتان را بر سه خصلت تربیت کنید: محبّت پیامبرتان و محبّت اهل بیت او و تلاوت قرآن. آری مادران با قطره قطره های شیرشان و پدران با نان حلال، بـاید محبّت اهل بیت(عَلَيهِمُ السَّلام) را در جـان فرزندان تقویت کنند و از کودکی بـاید فرزندان خود را بـا محبّت اهل بیت(عَلَيهِمُ السَّلام) و احادیث و بیانات نورانی آن بزرگواران آشنا سازند. برای ایجاد محبت قرآن در قلوب فرزندان نیز شایسته است که به آنان تلاوت قرآن یاد بدهیم. البته منظور، ممانعت فرزندان از رفتن به کلاس زبان یا کلاس های آموزشی دیگر نیست، بلکه شایسته است قبل از هر چیزی با زبان دینشان آشنا شوند.
پس، انتظاری که وجود مقدّس امام زمان(عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّريف) از شیعیانشان دارند، این است که کاری کنند که موانع ظهور را رفع کرده و شرایط ظهور را فراهم آورند و در زمرۀ منتظران حقیقی قرار گیرند. حال در مورد اینکه چگونه میتوان از منتظران حقیقی محسوب گردید و امام باور و امام یاور و امام آور شد، به مکتب خود آن بزرگـواران رجوع می کنیم. حضرت امیـرالمؤمنین علی(عَلَيهِ السَّلام) می فرمایند: «بدانيد، آنان که در زمان غيبتِ حجّت خدا، در دين خود ثابت بمانند و به سببِ طول مدّت غيبت، منکرش نشوند، در روز قيامت با من هم درجه خواهند بود»[5]. در زمان غیبت، امتحانات بیشتر از سایر اوقات است، بطوری که وجود مقدّس حضرت پیـامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) به اصحابشان فرمودند: «به زودی بعد از شما گروهی می آیند که پاداش یک نفر از آنها به اندازۀ پاداش پنجاه نفر از شماست. عرض کردند: ای رسول خدا، ما در جنگ بدر و اُحُد و حُنَین با شما بودیم و آیاتی از قرآن مجید دربارۀ ما نازل شد، رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) فرمودند: آنچـه را کـه آنهـا بـه دوش گرفتند، اگر بر دوش شمـا می نهـادند، مثل آنها صبر و استقامت نمی کردید»[6]. از اینرو معلوم می شود که روسفیدی از آزمایشاتِ زمان غیبت و قرار گرفتن در زمرۀ منتظران حقیقی، صبر می طلبد و منتظر واقعی کسی است که این سه درجه از صبر را داشته باشد. درجه اول صبر این است که در مقـابل سختی ها و مشکـلات و آسیب هـایی که از طرف دشمنان می بیند صبر و تحمل داشته باشد « ما لَنا اَلّا نَتَوَکَّلَ عَلَی اللهِ وَ قَدْ هَدانا سُبُلَنا وَ لَنَصْبِرَنَّ عَلی ما آذَیْتُمُونا وَ عَلَی اللهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُتَوَکِّلُونَ»[7]. حضرت امام حسین(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «آگاه باشيد آنها كه در غيبت وى با تحمّل رنجها و تكذيب بىدينان بر عقيدۀ خود ثابت می مانند، مثل كسانى هستند كه با شمشير در ركاب رسول خدا(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) جهاد كردند»[8]. درجۀ دوم صبر، استقامت بر ایمان و مداومت بر عبادت و بندگی و عبودیّت است «اَلَّذينَ هُمْ عَلى صَلاتِهِمْ دائِمُون»[9]، «وَ الَّذينَ هُمْ عَلى صَلَواتِهِمْ يُحافِظُون»[10]. یعنی سختی ها و مصائب و مشکلات و یا فقر و تنگدستی، ایمانِ آنها را متزلزل نکند و وفور نعمت و زیادی امکانات، ایشان را دچار طغیان نکند، بلکه در هر حال، مداومت و محافظت بر ایمان داشته باشند، همانطور که حضرت امام محمد باقر(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «اَلْمُؤْمِنُ اَصْلَبُ مِنَ الْجَبَل»[11]، همچنین وجود مقدّس حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) میفرمایند: «اِنَّ الْمُؤْمِنَ اَشَدُّ مِنْ زُبَرِ الْحَدِيد»[12]. ممکن است روزگار بر چهرۀ مؤمن اثر بگذارد، لکن در ایمانش هرگز تأثیری ندارد.
از وجود مبارک حضرت امام باقر(عَلَيهِ السَّلام) سؤال کردند: «مَتى يَكُونُ فَرَجُكُم» چه وقت میباشد فرج شما؟ آن بزرگوار فرمودند: «هَيْهاتَ هَيْهاتَ لا يَكُونُ فَرَجُنا حَتّى تُغَرْبَلُوا ثُمَّ تُغَرْبَلُوا ثُمَّ تُغَرْبَلُوا»[13] هیهات هیهات نمیباشد فرج ما تا اینکه غربال شوید، سپس غربال شوید، سپس غربال شوید. یعنی سوراخ های غربال رفته رفته گشادتر می شود و عدّۀ زیادی از آن می ریزند و تنها کسانی روی غربال می مانند که منتظر حقیقی باشند، ولذا اگر بخواهیم در زمرۀ منتظران حقیقی قرار گیریم، باید بیان مبارک مذکور در وجودمان محقّق شود.
سومین درجۀ صبر، صبر بر معصیت و پرهیز از گناه می باشد. حضرت امام کاظم(عَلَيهِ السَّلام) میفرمایند: «وَ اصْبِرْ عَنْ مَعاصِی الله»[14]، که مهمترین درجۀ صبر بوده و انسان را سریعتر از درجات دیگرِ صبر به مقصد می رساند و از منتظران حقیقی قرار می دهد و منتظر بودنِ او از طرف رسول الله(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) و امام زمان(عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّريف) مورد امضاء قرار می گیرد.
جوانان محترم، وقتی حس خود نمـایی از درون به جوان فشـار می آورد که زیباییهای ظاهریِ خود را در معرض نمایش بگذارد، ولی او با حفظ حجاب خویش، صبر می کند، یا هنگام صبح، وقتی خوابِ شیرین فشار می آورد، ولی او شیرینیِ مناجات با پروردگار را بر شیرینیِ خواب ترجیح می دهد و برای اقامۀ نماز برمی خیزد، درواقع صبر می کند و چنین صبری او را در ردیـف منتظران حقیقی قرار می دهد. حضرت امام صادق(عَلَيهِ السَّلام) می فرمایند: «هر یک از شما باید برای خروج حضرت قائم(عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّريف) سلاحی مهیّا کند، هرچند یک تیر باشد»[15]، و حقیقتاً قدرت حجاب جوان از آن تیر بالاتر است و اگر جوان، حجاب خود را در زمان غیبت حفظ نماید و آنطور که امام زمان(عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّريف) انتظار دارند عمل کند، در ردیف منتظران حقیقی قرار می گیرد.
مطلبی که در آستانۀ ماه مبارک رمضان توجه به آن حائز اهمیت می باشد، این است که: یکی از مهمترین مصادیق حفظ حریم زن و مرد و محرم و نامحرم، سفره های افطاری در ماه مبارک رمضان است که چون معمولاً دعوت ها برای افطاری ها در دهۀ سوم ماه شریف شعبـان برنـامه ریزی می شود، لـذا شـایسته است که مؤمنین، از هم اکنـون در دعـوت ها و برنـامه ریزی هایشان توجه کنند که سفره های رحمت تبدیل به سفره های معصیت نگردند. حقیقتاً خسارت است که انسان از بام تا شام لب از طعام و شراب فرو بندد، ولی به هنگام افطار، بر سر سفرۀ معصیت که حریم محرم و نامحرم رعایت نمی گردد، افطار کند. عزیزان توجه کنید که گناهِ عدم رعایت حریم محرم و نامحرم های فامیلی، اگر بیشتر از نامحرم های ناشناس نباشد، کمتر نیست، و اگرچه شما آنان را به چشم برادر بنگرید، ولی خداوند آنان را برای شما برادر نمی داند و راضی به عدم رعایت حریم محرم و نامحرم نیست.
«بارالهـا! بـه روان مقدّس حضـرت محمّـد و آل محمّـد(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ) درود فرست و در امر ظهـور و فرج مـولا و مقتدایمـان حضـرت ولیّ عصر(عجِّل اللهُ تعالی فَرَجَهُ الشَّريف) تعجیل بفرما. پروردگارا! توفيق بيداری از خواب گران غفلت و توبۀ حقيقی از تمام خطاها و قصورها و معاصی به همۀ ما مرحمت بفرما. خداوندا! توفيق تأسّی از انسانهای کامل در تمام زمینه ها و سیراب شدن از چشمه کوثر به دست ساقی کوثر به همۀ ما عنایت بفرما. پروردگارا! توفیق صبر و شکر و تسلیم و رضا بر تمام دادهها و مواهب و نعمتها و تمام مصائب و مشکلات به همۀ ما کرامت بفرما. بارالها! توفيق کسب سرمایۀ عالی ترِ ایمان و تقوا و اخلاص و یقین به همۀ ما مرحمت بفرما. به بیماران مؤمنین شفای عاجل عنایت بفرما. اموات محترم غریق رحمت بفرما. به مسلمانان ستمدیده علی الخصوص مردم مظلوم فلسطین، عراق، سوریه و يمن نجات کرامت بفرما».
«بِالنَّبِيِّ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الطّاهِرينَ
صَلَواتُکَ عَلَيهِ وَ عَلَيهِمْ اَجْمَعينَ»
[1]- بحارالانوار، ج24، ص241
[2]- کمال الدّين، ج2، ص409
[3]- اِنَّ آخِرَ مَنْ يَمُوتُ الْاِمامُ لِئَلّا يَحْتَجَّ اَحَدُهُمْ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ تَرْكَهُ بِغَيْرِ حُجَّة (بحارالانوار، ج23، ص21).
* حضرت امام حسن(عَلَيهِ السَّلام) فرمودند: «یُطیلُ الله عُمرَهُ فی غَیبَةٍ ثُمَّ یُظهِرُهُ بِقُدرَتِهِ فی صُورَةِ شابٍ ابنِ دونَ اربعین سنةٍ ذلک لِیُعلَم اَنَّ اللهَ علی کل شیءٍ قدیر» خداوند در زمان غیبت، عمر او (حضرت مهدی(عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّريف)) را طولانی می گرداند، سپس او را با قدرت خود به صورت جوانی که سنش کمتر از چهل سال است ظاهر می کند تا همه بدانند خداوند بر هر چیزی تواناست (بحارالانوار، ج51، ص123).
۱- فضایل الخمسه من الصحاح السته، ج۲،ص۷۸
1- اَلا فَمَنْ ثَبَتَ مِنْهُمْ عَلى دينِهِ وَ لَمْ يَقْسُ قَلْبُهُ لِطُولِ اَمَدِ غَيْبَةِ اِمامِهِ فَهُوَ مَعی فی دَرَجَتی يَوْمَ الْقِيامَةِ (بحارالانوار، ج51، ص109).
[6]- سَيَاْتی قَوْمٌ مِنْ بَعْدِكُمْ الرَّجُلُ الْواحِدُ مِنْهُمْ لَهُ اَجْرُ خَمْسينَ مِنْكُمْ قالُوا يا رَسُولَ اللَّهِ نَحْنُ كُنّا مَعَكَ بِبَدْرٍ وَ اُحُدٍ وَ حُنَيْنٍ وَ نَزَلَ فينَا الْقُرْآنُ فَقالَ اِنَّكُمْ لَوْ تَحَمَّلُوا لِما حُمِّلُوا لَمْ تَصْبِرُوا صَبْرَهُم (بحارالانوار، ج52، ص130).
[7] - و البته چه شده بر ما که توکل نکنیم بر خدا و حال آنکه ما را به راه هایمان هدایت کرده و البته صبر خواهیم کرد بر آنچه که اذیت نمودید و بر خدا باید توکل کنند متوکلان (مبارکۀ ابراهیم/12).
[8]- اَما اِنَّ الصّابِرَ فی غَيْبَتِهِ عَلَى الْاَذى وَ التَّكْذيبِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجاهِدِ بِالسَّيْفِ بَيْنَ يَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِه) (بحارالانوار، ج51، ص133).
[9]- کسانی که ايشان همواره بر نمازشان پایدارند (مبارکه معارج/۲۳).
[10]- و کسانی که ايشان همواره بر نمازهایشان محافظت کنندگانند (مبارکه مؤمنون/۹).
[11]- مؤمن سخت تر از کوه است (بحارالانوار، ج64، ص362).
[12]- در حقیقت مؤمن شدیدتر از پارۀ آهن است (بحارالانوار، ج67،ص178).
[13]- بحارالانوار، ج52، ص113
[14]- و صبر کن بر معصیت های خداوند (بحارالانوار، ج75، ص311).
۱- الغیبه للنعمانی، ص321