با توجه به اینکه هدف از خلقت انسان، عبودیّت و بندگی است، «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْاِنْسَ اِلاّ لِيَعْبُدُون»[1]، لذا خدای سبحان در آیه آیۀ قرآن کریم به تربیت بندگانش می پردازد و علاوه بر خداوند متعال، حضرات انبیاء عظام(عَلَيهِم السَّلام) نیز با همین هدف ارسال شده اند «يُزَكّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ»[2]. همچنین حضرات اوصیای کرام(عَلَيهِم السَّلام) هم به دنبال حضرات انبیاء(عَلَيهِم السَّلام) ارسال شده اند و مأموریت یافته اند تا پرچم تربیت و هدایت مردمان را به دست گرفته و بندگان خداوند را تربیت کنند که زیباترین تربیت ها، تربیت حضرت اباعبدالله الحسین(عَلَيهِ السَّلام) آن بزرگ معلّم عاشوراست که درواقع از اولین لحظۀ ورود به کربلا و یا از اولین لحظۀ خروج از مدینۀ منوّره و اولین لحظۀ خروج از مکّۀ معظّمه، عملاً به تربیت بندگان خداوند می پردازند، که انشاءالله تعالی، درسهایی از واقعۀ عاشورا در این جلسه و جلسات آینده به فضل الهی استفاده خواهد شد.
آیۀ شریفۀ سابق در مورد فضل الهی بود. خدای سبحان علاوه بر اینکه اجر نیکوکاران را بطور کامل پرداخت می کند، آنان را از فضل و احسان خود نیز بهره مند می فرماید و به آنان مافوق استحقاق و فزون بر شایستگی و صلاحیّتشان اجر می دهد «وَ يَزيدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ»، «اِنَّ اللهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النّاسِ وَ لكِنَّ اَكْثَرَ النّاسِ لا يَشْكُرُونَ»[3]، «وَ اللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظيمِ»[4]، و به همین سبب به ما آموختند که خداوند را «دائم الفضل» بخوانیم، چراکه همیشه باب کرم و فضل و احسانش بر روی بندگان گشوده است «يا دائِمَ الْفَضْلِ عَلَى الْبَرِيَّة»[5]. به همین ترتیب حضرات انبیاء و اوصیای کرام(عَلَيهِم السَّلام) که مظهر اوصاف الهی و از جمله صفت فضل پروردگار هستند، صاحب فضل و احسان بر انسانها میباشند. عدل، اجری معادل عمل است و فضل، اجری فزون بر عمل و استحقاق می باشد «اِنَّ اللهَ يَاْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْاِحْسانِ»[6] هم عادل باشید و هم دارای فضل و احسان باشید. «فَاِنَّ اللهَ خَلَقَ آدَمَ عَلى صُورَتِه»[7] خداوند متعال انسان را به صورت خودش خلق فرمود که عالیترین مصداق آن، حضرات انبیاء و اوصیای کرام(عَلَيهِم السَّلام) هستند.
خداوند متعال به بندگانش میفرماید که شما هم دارای فضل و احسان باشید، «وَ لا تَنْسَوُا الْفَضْلَ بَيْنَكُم»[8] فضل و احسان را در بین خودتان فراموش نکنید. فضل و احسان باید در میان مؤمنین جریان داشته باشد. همانطور که حضرات انبیاء(عَلَيهِم السَّلام)، مظهر اوصاف الهی هستند، شما نیز مظهر صفت فضل پروردگار باشید و نسبت به بندگان خداوند، محسن باشید.
[1]- و نیافریدم جنّ و انس را، مگر برای آنکه مرا عبادت کنند (مبارکه ذاریات/۵۶).
[2]- تزکیه کنی ایشان را و تعلیم دهی ایشان را کتاب و حکمت (مبارکه آل عمران/۱۶۴).
[3]- همانا خداوند صاحب فضل بر مردمان است، ولکن اکثر مردم شکر نمیکنند (مبارکه بقره/۲۴3).
[4]- و خداوند صاحب فضل بزرگ است (مبارکه آل عمران/۷۴).
[5]- ای که فضل تو دائمی است بر جنبندگان (مفاتیح الجنان، فرازی از دعای شب جمعه).
[6]- به درستی که خداوند به عدالت و احسان فرمان میدهد (مبارکه نحل/۶۰).
[7]- پس در حقيقت خداوند خلق نمود آدم را بر صورتِ او (التوحيد للصدوق، ص152).
[8]- مبارکه بقره/۲۳۷