خدای سبحان در آیۀ شریفۀ مورد بحث بعد از بیان حکم حلال ها و طیّبات در پایان می فرماید: «وَ اتَّقُوا الله». ملاحظه می­شود که خداوند متعال پس از بیان احکام، پیوسته مردم را به تقوای الهی دعوت می­فرماید. آنجا که سخن از طلاق دادن زن می باشد، سخن از تقواست، همانطور که در سورۀ مبارکۀ طلاق، حدود چهار بار سخن از تقوا به میان آمده ­است و این امر هشدار به مردان است که مبادا طلاق را بازیچه قرار دهند و طلاق دادنشان، هدفمند و الهی نباشد و حق زن ضایع شود. از اینرو هرجا که سخن از حق النّاس و حتّی حقوق حیوانات است، در آنجا سخن از تقوا و هشدار بـه تقواست و می فرماید: «وَ اتَّقُوا الله»، تا مبادا انسان از حدّ و مرز الهی خارج شود و حق حیوان را ضایع نماید. شخص باتقوا همۀ کارها و اموراتش را برای رضای الهی انجام می­دهد و خداوند را همواره حاضر و ناظر بر اعمالش می بیند.

     چه در قرآن کریم و چه در بیـانـات نورانی حضرات معصومین(عَلَيهم­السَّلام) رعایت حق و حقوق مردم و حتّی حیوانات پیوسته توصیه و سفارش شده و ما انسان ها را از آزار و اذیّت حیوانات منع فرموده اند. از جمله حقوقی که انسان بر ذمّه دارد، حق حیوانات است.

     حال خداوند متعال در پایان آیه می فرماید: «وَ اتَّقُوا اللهَ اِنَّ اللهَ سَريعُ الْحِسابِ» تقوای الهی پيشه کنيد، چراکه خداوند سریع الحساب است و نظارت مستقیم بر اعمالتان دارد و شما را سریعاً به قصاص عملتان می رساند. حکمای الهی و بزرگان دین، تعبیر معنوی و زیبایی در مورد آیۀ شریفۀ مورد بحث دارند؛ استاد جوادی آملی در این رابطه می فرمایند: «بعضی از حکمای بزرگ اسلامی گفته اند که برای رسیدن به مقام عالی انسانیّت، باید از مراحل حیوانی گذشت... سگ شکاری با آنکه گرسنه است، گوشت صید را نمی خورد و به صاحبش برمی گرداند و سپس دُم می جنباند و از امانت داری خود لذّت می برد. این احساس در حیواناتِ تربیت شده است؛ انسانی که در امور جزئی خیانت می کند، مشمول «اُولئِكَ كَالْاَنْعامِ بَلْ هُمْ اَضَلّ‏»[1] است و از حيوانات پست تر. همچنین دفاع از حریم خانواده و مِلک و مال نشانۀ انسانيّت بالفعل نيست، زيرا اين حس مسئوليّت در حيوانـات نيز هست؛ مـانند مرغ خـانگی کـه ابتدا از آدمیزاد فرار می کند، امّا وقتی جوجه می آورد، حسّ مادری و مسئوليّت می يابد و از آنها دفاع و مواظبت می کند... چنانچه کسی اين اندازه حس مسئوليّت نداشته باشد و از حریم خود و خانواده اش دفاع نکند، مصداق «بَلْ هُمْ اَضَلّ» است»[2].

     در بیان دیگری از مفسّران عظام استفاده می شود که: سگ با اندکی آموزش، شکار خود را به معلّمش هدیه می دهد، حال ما انسانها در مقابل این همه تعالیم که خدای سبحان و اهل بیت(عَلَيهم­السَّلام) تعلیم فرموده اند، چگونه باید سپاس گزاری نمائیم؟

 

[1]- آنان همچون چهارپایانند، بلکه آنان گمراه­ترند (مبارکه اعراف/۱۷۹).

[2]- تفسير تسنيم، ج22، ص41و42