حال خدای سبحان در قسمت دوّم آیۀ شریفه میفرماید: «وَ تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى وَ لا تَعاوَنُوا عَلَى الْاِثْمِ وَ الْعُدْوانِ» در خوبیها و نیکیها و خیر و احسان یکدیگر را یاری کنید، ولی در ظلم و عصیان و ستم همدیگر را هرگز کمک و یاری ننمائید و همکار و پشتیبان یکدیگر نباشید. لازم به ذکر است آنچه که ما را در آزمایشات الهی که از اوّلین روز تکلیف تا آخر عمر با ماست و هرگز ما را رها نمیکند، ناصر و پیروز میگرداند، تقواست. بنابراین همواره باید پیرو حق و حقیقت و عدل و عدالت بوده و مراقب باشیم حُبّ و محبّت شدید به کسی یا چیزی ما را از مدار حق خارج نکند. گاهی ممکن است محبّت به چیزی باعث شود که حق و عدالت ناچیز شمرده شود. حضرت پیامبر اسلام(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) فرمودند: «حُبُّكَ لِلشَّیْءِ يُعْمِی وَ يُصِم»[1] محبت تو به چیزی تو را کور و کر میکند. محبت بیش از حدّ به کسی باعث میشود که انسان از حق فاصله بگیرد و محبت کاذب، حق و حقیقت و عدل و عدالت را تحت الشّعاع قرار میدهد و موجب سلب توفیق الهی میشود. آری وقتی عدل و عدالت و حق محوری رعایت نشد و انسان پا روی حق و حقیقت گذاشت، خداوند نیز از او سلب توفیق کرده و قدرت تشخیص حق و باطل را از او میگیرد و خیر و شرّ را برای او جابجا میکند، ولذا رفته رفته تمام حقایق را جابجا میبیند و این بزرگترین کیفر الهی است. البته لازم به ذکر است که این امر در مورد همه یکسان نیست. هر کس به اندازۀ حقایقی که به او رسیده مسئول است و پرواضح است در این میان کسی که حقایق بیشتری برای او رسیده، آسیب پذیرتر و مسئولیتش سنگینتر خواهد بود.
«لاجَرَم آن کس کـه بـالاتـر نـشست
استخوانش سخت تر خواهد شکست»[2]
لازم به ذکر است همانطور که در پیشگاه الهی مقام و منزلت عالم و جاهل یکسان نیست، همانطور هم مسئولیتشان یکی نیست و بالتّبع کیفرشان هم یکی نخواهد بود «هَلْ يَسْتَوِی الَّذينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذينَ لا يَعْلَمُونَ»[3] آیا کسانی که میدانند با آنانکه نمیدانند برابرند؟ مسلّماً که برابر نیستند. حضرت امام صادق می فرمايند: «يُغْفَرُ لِلْجاهِلِ سَبْعُونَ ذَنْباً قَبْلَ اَنْ يُغْفَرَ لِلْعالِمِ ذَنْبٌ واحِد»[4] هفتاد گناه از جاهل بخشيده می شود، قبل از اينکه یک گناه از عالِم بخشیده شود. گاهی ناسپاسیها و کفران نعمت آنقدر عمیق و شدید است که سلب توفیق پروردگار و کیفر الهی به صورت شدیدتر دامنگیر انسان میشود، چنانچه حضرت پيامبر اکرم(صَلَّی اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ) فرمودهاند: «اَسْرَعُ الذُّنُوبِ عُقُوبَةً كُفْرانُ النِّعْمَة»[5] سريع ترينِ گناهان از لحاظ عقوبت، ناسپاسی در برابر نعمت است.